Charakterystyka Powiatu Wągrowieckiego
Powiat Wągrowiecki jest regionem o wyjątkowo urokliwej specyfice krajobrazu. Nie brakuje tu miejsc atrakcyjnych zarówno dla mieszkańców, jak i dla turystów. Jest jednym z większych powiatów Wielkopolski, leżącym w północno-wschodniej części województwa wielkopolskiego w odległości około 50 km od Poznania oraz około 70 km od Bydgoszczy. Zajmuje powierzchnię 1040,8 km2 i znajduje się w większości w historycznym i etnograficznym regionie Pałuk, na przecięciu Szlaku Piastowskiego ze Szlakiem Cysterskim. Rzeźba terenu powiatu została ukształtowana przez cofający się lodowiec. Zamieszkuje go niespełna 70 tysięcy mieszkańców w siedmiu gminach: Wągrowiec, Skoki, Gołańcz, Damasławek, Mieścisko, Wapno i w mieście Wągrowcu. Główną siedzibą władz powiatu jest miasto Wągrowiec. Wągrowiec jest miejscem, gdzie urodził się ks. Jakub Wujek, jezuita, teolog, autor pierwszego i najbardziej znanego przekładu Biblii na język polski. Spośród znanych osobowości pochodzących ze stolicy powiatu jest Adam z Wągrowca, cysters, organista w kościołach w Wągrowcu i Lądzie, znakomity kompozytor muzyki organowej. Tutaj też swoją młodość spędził wybitny pisarz Młodej Polski, Stanisław Przybyszewski.
Odwiedzając wągrowiecką ziemię można zapoznać się z bogatą historią tego regionu, ściśle związaną z cystersami, którzy wywarli duży wpływ na jego rozwój. Początki Wągrowca związane są z ekspansją terytorialną cystersów sprowadzonych ok. 1142 r. do Łekna, leżącego nieopodal Wągrowca. W roku 1319 opat Gotszalk kupuje od Sędziwoja z Zarembów obszar ziemi w rozlewiskach Warty i Nielby. Na tym obszarze zaczynają pojawiać się budowle cystersów. Rozbudowująca się osada Wągrowiec już w roku 1381 posiadała młyn, tamę i kościół parafialny. Wówczas także po raz pierwszy pojawiają się wzmianki o Wągrowcu jako mieście.
Powiat Wągrowiecki powstał 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy samorządowej. Tradycje struktur powiatowych są jednak w naszym regionie znacznie starsze. Wągrowiec był już stolicą powiatu w okresie między-wojennym, jak również w czasach PRL-u, do roku 1975. Obecnie Powiat Wągrowiecki jest jednym z 35 powiatów województwa wielkopolskiego.
Dużym atutem Powiatu Wągrowieckiego jest przyjazne środowisko, piękno przyrody i malowniczość krajobrazów. Powiat Wągrowiecki można określić mianem „zielonych płuc Wielkopolski”. Lasy bowiem zajmują 19.813 ha, co stanowi 19,04% całej powierzchni powiatu.
Miłośników przyrody zachwyci rezerwat leśny „Dębina”, który utworzony został w 1957 r. Tworzą go blisko 270-letnie dęby, a wśród nich uznany za pomnik przyrody dąb im. Wojciecha Korfantego, przywódcy powstań śląskich. Oprócz dębów rosną tam m.in. lipy, wiązy, klony, buki, jawory, a w runie leśnym chronione gatunki, takie jak: perłówka jednokwiatowa, kokorycz pusta, storczyk gnieźnik leśny. Znajdują się tam gniazda różnych gatunków ptaków w tym czapli siwej i sokoła wędrownego. Obszar ten, o powierzchni ponad 30 ha, znajduje się w gminie Wągrowiec zaledwie 4 km na zachód od centrum miasta. Część tego terenu poddano ochronie już w 1933 r., kiedy to utworzono tu rezerwat o nazwie „Durowo” dla ochrony kolonii czapli siwych, liczącej wówczas ponad 200 gniazd. Stwierdzono tu także 350 gatunków roślin naczyniowych, wśród których jest 16 gatunków drzew i 22 gatunki krzewów. Na terenie jezior bracholińskich znajduje się rezerwat faunistyczny. Występuje tam 139 gatunków ptaków, w tym 68 gatunków lęgowych, m.in. gęś gęgawa, kilka gatunków perkozów, a także sowa błotna.
Występująca w Powiecie Wągrowieckim bardzo duża ilość jezior stwarza wymarzone warunki do wypoczynku i uprawiania sportów wodnych, takich jak: żeglarstwo, kajakarstwo, pływanie skuterami i motorówkami, a także windsurfing. Idealne warunki do uprawiania tego ostatniego sportu znajdziemy w Centrum Rekreacyjno-Turystycznym „Przystań Kamienica”. Jeziora obfitują, ku uciesze wędkarzy, w węgorze, płocie, szczupaki, leszcze i liny. Większość jezior powiatu położona jest wśród lasów w pięknej okolicy co sprawia, że ścieżki piesze i dobrze oznakowane szlaki rowerowe są bardzo chętnie odwiedzane zarówno przez mieszkańców powiatu jak również przez turystów.
Przez Powiat Wągrowiecki przepływają cztery rzeki: Wełna, Nielba, Struga Gołaniecka i Mała Wełna. W centrum Wągrowca podziwiać można unikatowe zjawisko hydrologiczne – skrzyżowanie dróg wodnych rzek Wełny i Nielby. Rzeki krzyżują się pod kątem prostym, a ich wartki nurt sprawia, że wody tylko w niewielkim stopniu mieszają się ze sobą.
Dolina Wełny wraz z jeziorami Rynny Gołaniecko-Wągrowieckiej, przez którą przepływa Struga Gołaniecka – wchodzą w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu o pow. 22.640 ha. Chroni on malowniczy krajobraz dolin rzecznych, rynien i jezior polodowcowych, a także meandrów i przełomów rzek. Jego granice kształtuje bieg rzeki Wełny i Strugi Gołanieckiej.
Powiat Wągrowiecki to wiele ciekawych atrakcji historycznych. Tu znajduje się pomnik Stanisława Mikołajczyka, premiera Rzeczpospolitej Polskiej na Uchodźstwie i przywódcy Polskiego Stronnictwa Ludowego. Przed wojną Stanisław Mikołajczyk mieszkał w małej wsi Międzylesie niedaleko Damasławka. W miejscowości Brdowo znajduje się dworek, w którym ostatnie lata swojego życia spędził społecznik i polityk Karol Libelt. Wśród atrakcji tego regionu trudno nie wspomnieć o kościele pw. św. Katarzyny i bł. Matki Karłowskiej w Smogulcu. Obiekt sakralny wybudowany w 1619 r. stanowi wielkopolską perłę architektury renesansu ze złotą kaplicą Hutten-Czapskich z lat 1876–1879. Ważnym historycznie obiektem sakralnym jest zlokalizowany w malowniczo położonej miejscowości Tarnowo Pałuckie kościół pw. św. Mikołaja. To najstarszy w Polsce drewniany kościół, który powstał prawdo-podobnie w ostatniej ćwierci XIV w. W 1933 r. obiekt ten został wpisany do rejestru zabytków. Na uwagę zasługuje także zespół dworski znajdujący się w miejscowości Srebrna Góra. W 1990 r. tu właśnie powstał Dom Pomocy Społecznej dla osób w podeszłym wieku. Piękne i ciche otoczenie ośrodka w czystym ekologicznie terenie, tworzy dogodne warunki do odpoczynku i relaksu.
Bardzo ważnym obiektem dla dziejów polskiej architektury obronnej jest zamek w Gołańczy. Jego najstarszym a jednocześnie najlepiej zachowanym elementem jest ceglana wieża mieszkalna, czyli donżon. Gmach ten od fundamentów do poziomu gzymsu datować można na około połowę XIV stulecia, co czyni zeń jedną z najlepiej zachowanych budowli rezydencjonalnych z tego czasu w dawnym Królestwie Polskim.
Na terenie powiatu znajdują się liczne kompleksy sportowe do uprawiania różnych dyscyplin tj. lekkoatletyki, piłki nożnej, piłki ręcznej. Samorządy dążą do zwiększenia aktywności fizycznej swoich mieszkańców. W Wągrowcu w 2010 r. powstał nowoczesny obiekt sportowo-rekreacyjny „Aquapark Wągrowiec Familijna wySPA”, wyróżniający się bardzo bogatym programem rekreacyjnym. Wągrowieckie wodne królestwo jest kompleksem wodno-rekreacyjnym, pomyślanym tak, by cała rodzina mogła w nim przyjemnie spędzić czas, korzystając z atrakcji wodnych. Do dyspozycji klientów aquaparku są: basen rekreacyjny, basen sportowy, 80-metrowa zjeżdżalnia, rwąca rzeka, kraina bąbelkowa, jaccuzi, sauny i SPA, grota solna z tężnią, siłownia, fitness club, centrum urody, salon masażu, fryzjer, kawiarnia oraz mini centrum konferencyjne.
Powiat Wągrowiecki jest bardzo silnym ośrodkiem kulturalnym. Odbywa się tutaj szereg imprez istotnych dla życia kulturalnego nie tylko regionu, Wielkopolski, ale i niemal całego kraju. W Powiecie Wągrowieckim działają amatorskie teatry, chóry, orkiestry dęte, liczne zespoły muzyczne, artyści ludowi, sekcje tańca towarzyskiego itp. Większość z nich wielokrotnie zaznaczyła swoją obecność na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej. Bogate życie kulturalne w powiecie to w dużej mierze zasługa Muzeum Regionalnego w Wągrowcu, Państwowej Szkoły Muzycznej w Wągrowcu, miejskich i gminnych domów kultury, bibliotek, izb pamięci, Ogniska Pracy Pozaszkolnej oraz licznie działających organizacji i stowarzyszeń. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na muzeum, które oprócz wystaw czasowych posiada ekspozycje stałe dotyczące historii miasta oraz etnograficzną wystawę „Chata rybacka”. W Wągrowcu urzeczywistniła się wizja rozbudowy jednej z najnowocześniejszych szkół muzycznych w Polsce. To Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Bronisława Zielińskiego.
W Powiecie Wągrowieckim funkcjonuje silnie rozwinięta struktura szkół, z bogatą ofertą edukacyjną i nowoczesną bazą dydaktyczną. Istnieje także możliwość zdobycia wykształcenia wyższego w filiach dwóch uczelni. Zespół Szkół Nr 1 w Wągrowcu należy do największych tego typu ośrodków edukacyjnych w województwie wielkopolskim. Dysponuje jedną z najnowocześniejszych baz dydaktycznych w regionie. To szkoła otwarta na potrzeby uczniów, bez barier architektonicznych, dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Kształci zarówno w szkołach dziennych jak i w systemie zaocznym.
Bogate tradycje posiada Zespół Szkół nr 2 w Wągrowcu, który łączy w sobie liceum ogólnokształcące, oferując atrakcyjne profile – bezpieczeństwo publiczne oraz profil ratowniczo-pielęgniarski, a także technikum, w którym prowadzi nauczanie modułowe. Na terenie Wągrowca działa także I Liceum Ogólnokształcące, założone w 1872 r. To jedna z najstarszych szkół w Wielkopolsce. Tutaj uczęszczali: pisarz Stanisław Przybyszewski, mistrz USA w biegu na 1000 jardów Zbigniew Orywał, czy Artur Siódmiak – srebrny i brązowy medalista mistrzostw świata w piłce ręcznej.
Zespół Szkół w Gołańczy jest szkołą skupiającą przede wszystkim uczniów z obszarów wiejskich Powiatu Wągrowieckiego. Kształcenie w zawodzie technik rolnik jest tu już wieloletnią tradycją. Szkoła znajduje się w czołówce rankingu zdawalności egzaminów zawodowych.
Proponowane przez szkoły Powiatu Wągrowieckiego kierunki kształcenia odpowiadają potrzebom lokalnego rynku pracy i są stale dostosowywane do wymogów oraz oczekiwań pracodawców regionu wągrowieckiego, a także zainteresowań młodzieży i dorosłych. Kadra pedagogiczna w jednostkach oświatowych stale podnosi swoje kwalifikacje, by nadążyć za błyskawicznym tempem przemian współczesnego świata. Bogata oferta edukacyjna sprawia, że Powiat Wągrowiecki jest prężnie rozwijającym się ośrodkiem nauki.
Powiat Wągrowiecki charakteryzuje: piękno przyrody, bogactwo jezior oraz lasów, wielkopolska przedsiębiorczość, silny region kulturalny – Pałuki, przecięcie dwóch szlaków turystycznych: Szlaku Piastowskiego oraz Szlaku Cysterskiego, pełna infrastruktura komunalna, dogodne warunki do inwestycji i staropolska gościnność.
Ważniejsze daty z historii ziem Powiatu Wągrowieckiego
- 1797 r. Wągrowiec stał się królewskim miastem pruskim, w bardzo krótkim czasie utworzono powiat wągrowiecki, w granicach którego znalazły się m.in. Gołańcz, Skoki, Rogoźno, Łekno i Mieścisko. Wągrowiec zyskał rangę miasta powiatowego z urzędem starosty.
- 1807 r. Powiat wągrowiecki wszedł w skład departamentu poznańskiego Księstwa Warszawskiego.
- 1815 r. Po utworzeniu Wielkiego Księstwa Poznańskiego włączony został do rejencji bydgoskiej.
- 1818 r. Część powiatu przyłączono do powiatów szubińskiego, chodzieskiego i mogileńskiego.
- 1887 r. Nowy podział administracyjny Wielkiego Księstwa Poznańskiego, część wschodnią powiatu wągrowieckiego włączono do powiatu żnińskiego.
- 1918/19 r. Powstańcy wielkopolscy wyzwolili powiat wągrowiecki, Wągrowiec nadal pozostał ośrodkiem administracji powiatowej.
- 1939 r. W maju utworzono Batalion Obrony Narodowej „Wągrowiec” w celu ochrony nadgranicznych rejonów powiatu.
- 1939 r. 8 września powiat wągrowiecki został włączony do regencji inowrocławskiej. 26 października władzę przejęła w pełni niemiecka administracja cywilna.
- 1945 r. 22 stycznia okupacyjna administracja niemiecka ostatecznie opuściła Wągrowiec, rozpoczęło się tworzenie polskiej administracji powiatowej. W lipcu utworzono 6 gminnych i 3 miejskie rady narodowe. Powołano wiele instytucji obejmujących cały powiat m.in. w listopadzie utworzono Powiatowy Ośrodek Zdrowia oraz Stację Opieki nad Matką i Dzieckiem.
- 1955 r. Nastąpiła kolejna reorganizacja administracji państwowej, powiat podzielono na 33 rady narodowe.
- 1975 r. W wyniku kolejnej reformy administracyjnej kraju zlikwidowano powiaty. Większą część dawnego powiatu wągrowieckiego włączono do województwa pilskiego, a pozostałą do województwa poznańskiego.
- 1990 r. Wprowadzono urzędy rejonowe jako delegatury administracji wojewódzkiej w terenie. Wągrowiec stał się siedzibą rejonu.
- 1999 r. 1 stycznia ponownie utworzono powiat wągrowiecki.
