Powiat Wągrowiecki

Gmina miejsko-wiejska Mieścisko

Burmistrz - Przemysław Renn

Urząd Miasta i Gminy Mieścisko
Pl. Powstańców Wielkopolskich 13
62-290 Mieścisko
tel. 61 429 80 10
fax 61 427 80 88
ug@miescisko.nowoczesnagmina.pl
www.miescisko.pl

Gmina Mieścisko zajmuje powierzchnię 135,6 km2 i dzieli się na 22 sołectwa. Zamieszkuje ją około 6100 osób, z czego w Mieścisku – 2300. Jest usytuowana w północno-wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego, przez jej teren przepływa rzeka Wełna. Historia tych ziem jest bardzo bogata. Odkryto tu około tysiąca stanowisk archeologicznych z różnych epok. Najstarszymi śladami bytności człowieka w tym rejonie (okolice Mieściska i Popowa Kościelnego) są pochodzące sprzed około 10 000 lat pozostałości po miejscach obozowania ludności mezolitycznej.

Na terenie gminy znajdują się liczne zabytki. Do najcenniejszych należą kościoły w Popowie Kościelnym, Podlesiu Kościelnym, Mieścisku, Budziejewku, Sarbii i Gołaszewie oraz pałace – w Budziejewie, Podlesiu Kościelnym i Żabiczynie.

Wyjątkowym obiektem i dużą atrakcją turystyczną jest kamień św. Wojciecha w Budziejewku. Ma imponujące rozmiary – w obwodzie 20,5 m, długość 7,5 m, szerokość 4,7 m, wysokość nad ziemią 1,3 m, głębokość w ziemi 2,7 m. Kamień (czerwony granit) od wieków budził ogromne zainteresowanie. Z woli ludu, dla upamiętnienia daty uwłaszczenia chłopów w Budziejewku, w 1840 r. został wpisany do księgi wieczystej w Sądzie Powiatowym w Wągrowcu, jako obiekt chroniony na wieczne czasy. Kamień św. Wojciecha jest dziś najstarszym prawnie chronionym zabytkiem przyrody w Wielkopolsce.

Ciekawe miejsca

Budziejewko – legendarny kamień św. Wojciecha, leżący w odległości 300 m na południowy wschód od miejscowego kościoła, to głaz o obwodzie 20,5 m, długości 7,5 m, szerokości 4,7 m, wysokości nad ziemią 1,3 m, oraz głębokości w ziemi 2,7 m. Podobno w niedostrzegalny sposób głaz zapada się w ziemię. Legenda głosi, że kiedy skryje się cały i pamięć o nim zaginie, nastąpi koniec świata.
Inna legenda mówi o jego pochodzeniu. Ogromny kamień leżał od niepamiętnych czasów na jednym ze wzgórz Budziejewka. Za panowania Bolesława Chrobrego, w drodze z misją do pogańskich Prusów zawitał w te strony św. Wojciech. Wybrał ten wyróżniający się w otoczeniu kamień z czerwonego granitu na kazalnicę, z której głosił ewangelię dla miejscowego ludu. Jak wiadomo, wyprawa św. Wojciecha zakończyła się tragicznie, poganie zadali mu męczeńską śmierć. Wieść o tym rozeszła się szybko, dotarła także do Budziejewka, jego mieszkańcy otoczyli opieką głaz, z którego święty ich nauczał. Po pewnym czasie postanowiono uczcić w szczególny sposób pamięć męczennika, a można było to uczynić, przenosząc jego kamienną ambonę do Gniezna przed Katedrę. Zbudowano więc ogromne sanie, zaprzężono w nie pięćdziesiąt koni (niektórzy twierdzą, że 24 woły) i gdy mróz ściął całą ziemię, a śniegi wyrównały wyboje na drogach, zaczęto ostrożnie przewozić skałę w kierunku Gniezna. Nie ujechano jednak daleko. Gdy cały zaprzęg znalazł się w dolinie za Budziejewkiem, pękła nagle pod ogromnym ciężarem skorupa lodowa podmokłych tu zwykle gruntów i wielki głaz razem z saniami zapadł się głęboko w ziemię. Nie pomogły żadne wysiłki, ani zwiększona liczba koni, ni wołów, kamień ani drgnął. Wreszcie ludzie zrezygnowali. – Nie ma rady, widać św. Wojciech tak chce, by kazalnica została tu, gdzie lud nauczał – orzeczono. I kamień pozostał na wsze czasy w budziejewskiej dolinie, a na wzgórzu, z którego go zabrano, postawiono kościółek św. Wojciecha. Wkrótce spod głazu, od jego północno-wschodniej strony, wytrysnęło źródło, którego woda miała cudowne właściwości: ktokolwiek był ślepy, przemył w źródle swe oczy i pomodlił się do św. Wojciecha, natychmiast wzrok odzyskiwał. Pewnego jednak dnia jakiś poganin chcąc przekonać się o cudownej mocy wody, przyprowadził do źródła ślepego konia i przemył mu źrenice. Od tego czasu woda straciła swoja cudowną moc. Na wierzchu kamienia widać wyrzeźbione rysy i wklęśnięcia. Lud z okolic Mieściska uważa, iż są to odciski pastorału biskupiego, infuły oraz księgi z ewangelią. Prócz tego wyryte są cyfry: 1, 2, 3, 4 – co one mają znaczyć, tego już nikt nie wie.

Kościół pw. św. Wojciecha zbudowany w 1859 r.

Budziejewo – odrestaurowany w szlacheckim stylu dworek „Róża Poraja”, który doskonale wpisuje się w okoliczny pejzaż. Dworek otoczony jest urokliwym parkiem z ozdobnymi krzewami, strumykiem i kaskadą wodną. Organizowane są tam imprezy okolicznościowe oraz szkolenia i konferencje.

Gołaszewo – kościół pw. św. Stanisława Biskupa, poewangelicki z 1853 r.

Mieścisko – kościół pw. św. Michała Archanioła z lat 1875–76 wraz z plebanią z około 1880 r. i kapliczką z 1845 r.

Mirkowiczki – osada łowców reniferów sprzed ok.12–13 tys. lat.

Podlesie Kościelne – kościół pw. św. Anny, pierwszy drewniany kościół został zbudowany w 1380 r. Parafia pw. św. Anny została erygowana w XIV w. Świątynia uległa zniszczeniu na początku XVIII w. Na jej miejscu w latach 1712–1727 z fundacji stolnika poznańskiego Jana Rydzyńskiego postawiono nową, krytą gontami, zwieńczoną baniastym hełmem blaszanym z iglicą. Ta przetrwała do dzisiejszych czasów. Jest jednym z najcenniejszych zabytków w powiecie wągrowieckim. We wnętrzu ołtarz główny i dwa boczne z XVII i XVIII w. oraz rzeźby (Chrystusa Frasobliwego, św. Jana Nepomucena, św. Anny) z XVI-XVIII w. Drewniana dzwonnica zwieńczona daszkiem dwuspadowym, a dzwon z 1750 r.

Popowo Kościelne – kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, drewniany zbudowany na miejscu starej świątyni w 1629 r. Jego fundatorem był burgrabia nakielski Stanisław Zagórski. W roku 1720 dobudowano 2 kaplice boczne. Około 1730 r. świątynia została przebudowana przez miejscowego proboszcza ks. Stanisława Łebkowskiego. W 1863 r. kościół odnowiono i pokryto łupkiem, w 1913 r. przeprowadzono restaurację wieży, a w 1926 r. wokół świątyni ustawiono szereg kapliczek z figurami. Na szczególną uwagę zasługuje zabytkowe wyposażenie: ołtarz główny (poł. XVII w.), obraz Maryi Królowej z Dzieciątkiem (poł. XVII w.), monstrancja barokowa (1761 r.), kielich barokowy (1709 r.) oraz portrety trumienne na blasze z kartuszami herbowymi, m.in. Stanisława Zagórskiego.

Żabiczyn – pałac z drugiej połowy XIX w. wzniesiony przez Romana Janta-Połczyńskiego.

fot. Zbigniew Paulus i Przemysław Kucharski (zdjęcia lotnicze)